Épisode 7/10 - Sophocle, Prologue d' "Œdipe-Roi"

Nous trouvons également des indications de lieux et de personne, que nous avons passé en gras ci-dessous.

Ὦ τέκνα, Κάδμου τοῦ πάλαι νέα τροφή,

τίνας ποθ´ ἕδρας τάσδε μοι θοάζετε

ἱκτηρίοις κλάδοισιν ἐξεστεμμένοι ;

Πόλις δ´ ὁμοῦ μὲν θυμιαμάτων γέμει,

ὁμοῦ δὲ παιάνων τε καὶ στεναγμάτων·

ἁγὼ δικαιῶν μὴ παρ´ ἀγγέλων, τέκνα,

ἄλλων ἀκούειν αὐτὸς ὧδ´ ἐλήλυθα,

ὁ πᾶσι κλεινὸς Οἰδίπους καλούμενος.

Ἀλλ´, ὦ γεραιέ, φράζ´, ἐπεὶ πρέπων ἔφυς

πρὸ τῶνδε φωνεῖν· τίνι τρόπῳ καθέστατε,

δείσαντες ἢ στέρξαντες ; ὡς θέλοντος ἂν

ἐμοῦ προσαρκεῖν πᾶν· δυσάλγητος γὰρ ἂν

εἴην τοιάνδε μὴ οὐ κατοικτίρων ἕδραν.

{ΙΕΡΕΥΣ}

Ἀλλ´, ὦ κρατύνων Οἰδίπους χώρας ἐμῆς,

ὁρᾷς μὲν ἡμᾶς [ἡλίκοι προσήμεθα

βωμοῖσι τοῖς σοῖς], οἱ μὲν οὐδέπω μακρὰν

πτέσθαι σθένοντες, οἱ δὲ σὺν γήρᾳ βαρεῖς,

ἱερεύς, ἐγὼ μὲν Ζηνός, οἵδε τ´ ᾐθέων

λεκτοί· τὸ δ´ ἄλλο φῦλον ἐξεστεμμένον

ἀγοραῖσι θακεῖ, πρός τε Παλλάδος διπλοῖς

ναοῖς, ἐπ´ Ἰσμηνοῦ τε μαντείᾳ σποδῷ.

Πόλις γάρ, (ὥσπερ καὐτὸς εἰσορᾷς), ἄγαν

ἤδη σαλεύει, κἀνακουφίσαι κάρα

βυθῶν ἔτ´ οὐχ οἵα τε φοινίου σάλου,

φθίνουσα μὲν κάλυξιν ἐγκάρποις χθονός,

φθίνουσα δ´ ἀγέλαις βουνόμοις τόκοισί τε

ἀγόνοις γυναικῶν· ἐν δ´ ὁ πυρφόρος θεὸς

σκήψας ἐλαύνει, λοιμὸς ἔχθιστος, πόλιν,

[ὑφ´ οὗ κενοῦται δῶμα Καδμεῖον], μέλας δ´

Ἅιδης στεναγμοῖς καὶ γόοις πλουτίζεται.

Θεοῖσι μέν νυν οὐκ ἰσούμενός ς´ ἐγὼ

οὐδ´ οἵδε παῖδες ἑζόμεσθ´ ἐφέστιοι,

ἀνδρῶν δὲ πρῶτον ἔν τε συμφοραῖς βίου

κρίνοντες ἔν τε δαιμόνων ξυναλλαγαῖς,

ὅς γ´ ἐξέλυσας ἄστυ καδμεῖον μολὼν

σκληρᾶς ἀοιδοῦ δασμὸν (ὃν παρείχομεν),

καὶ ταῦθ´ ὑφ´ ἡμῶν οὐδὲν ἐξειδὼς πλέον

οὐδ´ ἐκδιδαχθείς, ἀλλὰ προσθήκῃ θεοῦ

λέγῃ νομίζῃ θ´ ἡμὶν ὀρθῶσαι βίον.

Νῦν τ´, ὦ κράτιστον πᾶσιν Οἰδίπου κάρα,

ἱκετεύομέν σε πάντες οἵδε πρόστροποι

ἀλκήν τιν´ εὑρεῖν ἡμίν, εἴτε του θεῶν

φήμην ἀκούσας εἴτ´ ἀπ´ ἀνδρὸς οἶσθά του·

ὡς τοῖσιν ἐμπείροισι καὶ τὰς ξυμφορὰς

ζώσας ὁρῶ μάλιστα τῶν βουλευμάτων.

Ἴθ´, ὦ βροτῶν ἄριστ´, ἀνόρθωσον πόλιν·

ἴθ´, εὐλαβήθηθ´· ὡς σὲ νῦν μὲν ἥδε γῆ

σωτῆρα κλῄζει τῆς πάρος προθυμίας·

ἀρχῆς δὲ τῆς σῆς μηδαμῶς μεμνώμεθα

στάντες τ´ ἐς ὀρθὸν καὶ πεσόντες ὕστερον,

ἀλλ´ ἀσφαλείᾳ τήνδ´ ἀνόρθωσον πόλιν.

• Il est d'abord fait allusion à Cadmos et à la maison royale de Thèbes : Κάδμου τοῦ πάλαι (v. 1), δῶμα Καδμεῖον (v. 29). Cela renvoie aux origines de la cité (et il peut être utile de consulter un dictionnaire de mythologie...).

• il est ensuite fait trois fois mention de la cité : v. 4, 22 et 51. La tragédie grecque n'est pas un drame personnel ; elle met en scène les soubresauts d'une collectivité, d'une cité. Elle est à la fois religieuse et politique.

• les personnages se nomment eux-mêmes (ce qui est assez normal dans une scène d'exposition : il faut informer le spectateur de l'identité des personnages qu'il voit pour la première fois) : ὁ πᾶσι κλεινὸς Οἰδίπους καλούμενος : "celui que l'on nomme Œdipe, connu de tous" (v. 8) et ἱερεύς, ἐγὼ μὲν Ζηνός, "moi, le prêtre de Zeus" (v. 18).

• on notera deux autres mentions v. 20-21 : πρός τε Παλλάδος διπλοῖς / ναοῖς : "devant le double temple de Pallas", notation purement géographique, et ἐπ´ Ἰσμηνοῦ τε μαντείᾳ σποδῷ "près de la cendre prophétique d'Isménos" ; ἡ σποδός, οῦ désigne la cendre des sacrifices, et Ἰσμηνός est le nom d'un fleuve de Béotie, la région de Thèbes; le dieu de ce fleuve est identifié à Apollon.

Il s'agit donc d'un dialogue assez dramatique, mettant en jeu la cité toute entière dans ses relations aux dieux.